ستون فقرات یکی از قسمت‌های حساس بدن است که مانند دیگر بخش‌ها احتمال ابتلا به بیماری و عارضه دارد. عارضه در این بخش از بدن معمولا با درد شدید همراه است و در صورت شدت گرفتن باعث اختلال در عملکرد اندام‌های حرکتی می‌شود. یکی از بیماری‌ها و عوارضی که این ناحیه حساس احتمال ابتلا به آن را دارد، تنگی کانال نخاع است. این عارضه زمانی بروز می‌کند که فاصله بین مهره‌ها در ستون فقرات که محل عبور نخاع است، بیش از اندازه کم شده و باعث فشار به ریشه عصبی نخاع می‌شود. علائم ابتلا به این عارضه ابتدا با درد در اندام‌های حرکتی بروز می‌کنند و به مرور زمان شدیدتر شده و در نهایت به ناتوانی فرد در حرکت ختم می‌شوند. در این مطلب فیزیوتراپی پویان قصد بررسی این بیماری و روش‌های درمان آن را داریم.
- تنگی کانال نخاع چیست؟
- علائم تنگی کانال نخاعی
- دلایل تنگی کانال نخاعی
- روش‌های تشخیص این عارضه
- درمان تنگی کانال نخاعی با فیزیوتراپی
- دیگر روش‌های درمان عارضه تنگی کانال نخاعی
- آیا تنگی نخاع همان دیسک کمر است؟
- نحوه خوابیدن تنگی کانال نخاعی
- جمع‌بندی
تنگی کانال نخاع چیست؟
ستون فقرات تشکیل شده از استخوان‌های کوچکی است که در اصطلاح، مهره‌های ستون فقرات نامیده می‌شوند. این مهره‌ها با فاصله مشخص و یک به یک روی هم قرار دارند و یک کانال را تشکیل می‌دهند. مهره‌های ستون فقرات توخالی هستند و نخاع و اعصاب از داخل آن‌ها عبور کرده و ریشه‌های آن در تمام بدن گسترش پیدا می‌کند. زمانی که این مهره‌ها تحت فشار قرار گرفته و فضای توخالی داخل آن‌ها کمتر شده و فاصله‌ای که بین مهره‌ها و نخاع ایجاد شده از بین برود، فرد در اصطلاح به Spinal Stenosis یا تنگی کانال نخاع دچار می‌شود. این عارضه با درد، ضعف و بی‌حسی در کمر، دست، پا و… بروز می‌کند و بسته به شدت فشار ممکن است تنها یک بخش از ستون فقرات یا تمام قسمت‌های آن، دچار تنگی شود.
علائم تنگی کانال نخاعی
در تنگی کانال نخاعی هم علائم اولین راه تشخیص بیماری، به منظور شروع به موقع درمان هستند. علائم این عارضه بسته به محل وقوع آن تفاوت دارند. برای مثال اگر تنگی مهره‌ها در ناحیه گردن باشد، بیماری با علائمی مانند خواب رفتن گردن، سوزن سوزن شدن، احساس ضعف در دست‌ها از آرنج تا مچ و بی‌حسی بروز می‌کند. در صورتی که بروز تنگی در ناحیه مهره‌های کمر با درد و بی‌حسی در اندام‌های تحتانی مانند پا و باسن یا مشکلاتی مانند بی‌اختیاری مثانه بروز می‌کند که نسبت به تنگی کانال نخاع در ناحیه گردن، شایع‌تر نیز هست. تنگ شدن کانال نخاع در ناحیه کمر با نام سندرم دم اسب هم شناخته می‌شود.
دلایل تنگی کانال نخاعی
ابتلا به عارضه تنگی کانال نخاع دلایل مختلفی دارد که از شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به التهاب مفاصل یا در اصطلاح علمی، آرتریت اشاره کرد. در زمان ابتلا به این بیماری، مایعی که در میان مفاصل وجود دارد و غضروف نام دارد به مرور زمان تحلیل رفته و از بین می‌رود و استخوان‌ها بدون هیچ مانعی روی هم ساییده می‌شوند که باعث دردهای شدید و در نهایت تنگ شدن کانال نخاعی می‌شود. دیگر عارضه‌ای که ابتلا به آن موجب تنگی در کانال نخاع می‌شود، استئوآرتریت است. این عارضه باعث تغییراتی در دیسک ستون فقرات و ضخیم شدن رباط‌های این بخش می‌شود که با فشار به نخاع و اعصاب آن به تنگی کانال منجر می‌شود. دیگر دلایل رایج ابتلا به این بیماری عبارتند از:
- هرگونه مشکل یا عارضه در دیسک کمر مانند پارگی، بیرون زدگی و…
- آسیب و صدمه مستقیم به نخاع
- خونریزی داخلی در ناحیه ستون مهره‌ها و تشکیل لخته خون در این قسمت از بدن
- تشکیل و وجود تومورهای سرطانی در اطراف نخاع
- رشد غیرعادی استخوان‌های نزدیک به ستون فقرات
- و….
روش‌های تشخیص این عارضه
عارضه تنگی کانال نخاعی مانند دیگر عوارض ستون فقرات قابل درمان است اگر به موقع تشخیص داده شده و محل بروز آن دقیقا مشخص باشد. تشخیص این عارضه از طریق مراجعه به متخصص مغز و اعصاب و با معاینه فیزیکی و تصویربرداری از ستون فقرات مانند ام آر آی یا سی تی اسکن انجام می‌شود.
درمان تنگی کانال نخاعی با فیزیوتراپی
فعالیت‌های منظم ورزشی علاوه بر پیشگیری به درمان این عارضه هم کمک می‌کنند. به خصوص اگر قبل از جدی شدن بیماری و زمانی که درد خفیف است، فعالیت‌های ورزشی را آغاز کنید، درمان سریع‌تر نیز خواهد شد. این فعالیت‌ها زمانی که در بستر فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی قرار داشته باشند، تاثیر بیشتری داشته و درمان را سریع‌تر می‌کنند. به علاوه حتی اگر فیزیوتراپی باعث درمان بیماری نشود هم در تسکین درد و مشکلات آن نقش زیادی دارد.
دیگر روش‌های درمان عارضه تنگی کانال نخاعی
درمان عارضه تنگی کانال نخاع، دو مرحله دارد. در اولین مرحله پزشک از روش‌های غیرجراحی برای درمان بیمار استفاده می‌کند که عبارتند از:
دارو درمانی
در این روش درمانی داروهای مسکن، رفع التهاب و شل کننده مانند استامینوفن، آسپرین، ژلوفن و… برای بیمار تجویز می‌شود. در صورتی که عارضه جدی نباشد با استفاده از داروها تسکین پیدا کرده و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کند.
تزریق کورتون
اگر بیمار با مصرف داروها علائم بهبودی را مشاهده نکند یا تسکین درد او تنها در زمان مصرف دارو باشد، دومین روش درمان یعنی تزریق کورتون استفاده می‌شود. در این روش، پزشک کورتون را به گردن یا ناحیه کمر تزریق می‌کند تا شدت التهاب کاهش پیدا کرده و از این طریق بهبودی حاصل شود.
پیروی از رژیم سالم غذایی
دشمن بیماری‌های ستون فقرات و قسمت‌های اطراف آن چاقی است، بنابراین کنترل وزن و تغذیه سالم هم می‌تواند یکی از درمان‌های این بیماری باشد.
جراحی
در نهایت اگر هیچ کدام از روش‌های بالا موثر واقع نشود، جراحی آخرین راه انتخابی پزشک برای درمان بیماری است.
آیا تنگی نخاع همان دیسک کمر است؟
یکی از اشتباهات رایج بیماران در زمان ابتلا به تنگی کانال نخاع، یکسان بودن این بیماری با دیسک کمر است، در حالیکه اینطور نیست. این دو بیماری از نظر علل ابتلا، شدت علائم و نوع درمان تفاوت دارند. برای مثال بیرون زدگی دیسک دارای دردهای خفیف اما ممتد است اما درد تنگی کانال نخاع با استراحت و فعالیت اصولی تسکین پیدا می‌کند. به علاوه دیسک کمر در بیشتر موارد تنها با جراحی درمان می‌شود، در حالیکه تنگی نخاع بدون جراحی هم قابل درمان است.
نحوه خوابیدن تنگی کانال نخاعی
مبتلایان به تنگی کانال نخاعی به منظور بهبود سریع‌تر و کاهش درد و مشکلات ناشی از این بیماری باید سبک زندگی خود را تغییر دهند و یکی از این تغییرات، خوابیدن به شکل اصولی است. حالت اصولی خوابیدن در زمان ابتلا به این عارضه پیروی از خط طبیعی بدن است. به این صورت که یک بالش زیر زانوهای خود قرار داد و یک حوله رول شده در ناحیه گودی کمر بگذارید تا قوس بدن شکل طبیعی داشته باشد. اگر امکان خوابیدن به پشت و روی کمر را ندارید، بهترین حالت خوابیدن روی پهلو راست است به صورتی که یک بالش کوتاه زیر سر قرار داده و یک بالش بین زانوهای خود قرار دهید تا خط بدن طبیعی باشد.
جمع بندی
تنگی کانال نخاع یک عارضه شایع و رایج اما قابل درمان است اگر به موقع تشخیص داده شده و برای درمان آن اقدام شود. به علاوه با انجام اقدامات مختلف می‌توان از ابتلا به این عارضه جلوگیری نیز کرد. همان‌طور که در این مطلب اشاره شد، داشتن وزن مناسب، انجام منظم فعالیت‌های ورزشی، تغذیه سالم و معاینات دوره‌ای تا حد زیادی مانع ابتلا به این بیماری می‌شوند یا در اثر ابتلا، عوارض و مشکلات ناشی از آن را کمتر می‌کنند. شما چه تجربه‌ای از ابتلا به این بیماری دارید؟
